Đề cương ôn tập kiến thức cơ bản học kỳ I môn Ngữ văn Lớp 9 - Năm học 2019-2020 - Nguyễn Văn Anh

 PHÒNG GD&ĐT THỊ XÃ NINH HÒA CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
TRƯỜNG THCS LÊ HỒNG PHONG Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
 ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP KIẾN THỨC CƠ BẢN HỌC KỲ I NĂM HỌC 2019 - 2020
 MÔN NGỮ VĂN 9
 I. TRUYỆN TRUNG ĐẠI VIỆT NAM 
 1. Văn bản1. “Chuyện người con gái Nam Xương”- Nguyễn Dữ
 a/ Tìm hiểu chung:
 -Tác giả nguyễn Dữ (TK 16), là người học rộng tài cao nhưng làm quan chỉ một năm rồi lui về 
 sống ẩn dật, nuôi mẹ già, viết sách
 -Văn bản: Chuyện người con gái Nam Xương,được viết lại từ câu chuyện cổ tích:Vợ chàng 
 Trương nhưng sự sáng tạo của Nguyễn Dữ là rất lớn
 - Văn bản là truyện thứ 16/20, trích tập truyện viết bằng chữ Hán: Truyền Kì Mạn Lục
 b/Tóm tắt nội dung: Chuyện người con gái Nam Xương
 Vũ Nương- nhân vật chính của truyện, người con gái quê ở Nam Xương, có tính thùy mị nết na 
lại thêm tư dung tốt đẹp được Trương Sinh cưới về làm vợ. Trương Sinh con nhà hào phú nhưng ít học 
lại có tính đa nghi, Vũ Nương luôn giữ gìn khuôn phép nên cảnh nhà ấm êm. Chiến tranh xảy ra, 
Trương Sinh ra lính, Vũ Nương ở nhà sinh con trai đặt tên là Đản. Mẹ Trương Sinh vì nhớ con nên ốm, 
Vũ Nương chăm sóc, thuốc thang và lo ma chay chu tất khi bà qua đời
 Ba năm sau,Trương Sinh trờ về nghe lời bé Đàn nghi ngờ Vũ Nương thất tiết. Vũ Nương bị 
oan, trầm mình tự vẫn. Sau đó, cũng từ lời bé Đàn chàng hiều ra nỗi oan cùa vợ nhưng việc đã muộn.
 Vũ Nương được các nàng tiên cứu đưa xuống thủy cung của Linh Phi- vợ vua biền Nam Hải. 
Tại đây, tình cờ nàng gặp Phan Lang là người cùng làng được Linh Phi cứu để trả ơn. Khi Phan Lang 
về dương thế nàng gửi theo chiếc thoa vàng với lời nhắn cho Trương Sinh.. Trương Sinh lập đàn giải 
oan, Vũ Nương trở về thoáng ẩn thoáng hiện rồi từ biệt. 
 c/ Giá trị nội dung và nghệ thuật
 -Về nội dung: 
 Giá trị hiện thực: tái hiện chân thực và sinh động bức tranh xã hội phong kiến Nam quyền bất 
công và cuộc sống số phận bi thương cùa người phụ nữ
 Giá trị nhân đạo: 
 +Ca ngợi vẻ đẹp phẩm chất tâm hồn của Vũ Nương:người vợ thủy chung, người mẹ đảm đang 
thương con, người con dâu hiền, hiếu thảo, người phụ nữ khao khát hạnh phúc gia đình bình dị
 +Lên ắn xã hội phong kiến Nam quyền bất công đã dồn đẩy Vũ Nương vào nỗi oan không lối 
thoát
 +Tìm lối thoát cho Vũ Nương khi sống dưới thủy cung
 -Về nghệ thuật:
 +Sự sáng tạo khi thêm vào cuối câu chuyện phần kì ảo hoang đường kết hợp giữa chi tiết thực 
và kì ảo làm cho câu chuyện lôi cuốn hấp dẫn, dễ đi vào lòng người
 +Nghệ thuật xây dựng nhân vật( nhân vật chính Vũ Nương) được xây dựng trong nhiều mối 
quan hệ, hoàn cảnh góp phần hoàn thiện vẻ đẹp phẩm chất tâm hồn nhân vật đồng thời tăng ý nghĩa giá 
trị tố cáo 
2.Văn bản - "Hoàng Lê nhất thống chí" hồi thứ 14 : Quang Trung đại phá quân Thanh
a/Tìm hiểu chung:
-Tác giả: Ngô Thì Chí, Ngô Thì Du và một số người khác dòng họ Ngô Thì
-Hồi thứ 14 : Quang Trung đại phá quân Thanh trích tiểu thuyết lịch sử- "Hoàng Lê nhất thống 
chí"gồm 17 hồi
b/Tóm tắt nội dung:
 Nguyễn Huệ nghe tin quân Thanh đến Thăng Long giận lắm liền họp các tướng sĩ định thân 
chinh cầm quân đi ngay. Tướng sĩ xin Bắc Bình Vương lên ngôi để làm yên lòng người.Nguyễn Huệ +Lên án tố cáo thế lực vạn năng của đồng tiền và bộ mặt tàn bạo bất công bỉ ổ của XHPK
+Đồng cảm xót xa trước số phận bi thảm của con người
-Giá trị nghệ thuật:
+Về ngôn ngữ truyện Kiều kết hợp nhuần nhuyễn, điêu luyện giữa hai loại hình ngôn ngữ văn học dân 
tộc và ngôn ngữ văn chương bác học đạt đến đỉnh cao rực rỡ
+Về nghệ thuật tự sự từ cốt truyện, xây dựng nhân vật, miêu tả nội tâm, tă cảnh ngụ tình  có sự phát 
triển vượt bậc
-Các đoạn trích đã học:
+Chị Em Thúy Kiều: gồm 24 câu thơ ( phần 1 của truyện Kiều) tiêu biểu cho bút pháp tả người tuyến 
nhân vật chính diện(nghệ thuật ước lệ tượng trưng)
+Cảnh Ngáy Xuân: gồm 18 câu thơ ( phần 1 của truyện Kiều) tiêu biểu cho bút pháp tả cảnh
+Kiều ở lầu Ngưng Bích gồm 22 câu thơ (phần 2 của truyện Kiều) tiêu biểu cho bút pháp tả cảnh ngụ 
tình
4.Văn bản Lục Vân Tiên
a/Tìm hiều chung:
-Tác giả Nguyễn Đinh Chiể u(1822-1888) quê mẹ Tân Thới-Gia Định, quê cha Phong Điền-Thừa 
Thiên Huế
-Cuộc đời gặp nhiều đau khổ bất hạnh mù lòa nhưng sống đầy nghị lực ống hiến cho đời cả ba lĩnh 
vực: thầy giáo, thầy thuốc, nhà văn nhà thơ
-Tác phẩm chính: Dương Từ Hà Mậu, Ngư Tiều Y Thuật Vấn Đáp, Văn Tế Nghĩa Sĩ Cần Giuộc, Lục 
Vân Tiên
-Thể loại: truyện thỏ Nôm bình dân, gồm 2082 câu thơ lục bát ra đời 1850
b/ Tóm tắt nội dung
 Lục Vân Tiên là một con người xuất chúng: văn võ kiêm toàn. Trên đường xuống núi về kinh ứng thi, 
Vân Tiên đã đánh tan bọn cướp Phong Lai, cứu được Kiều Nguyệt Nga, một thiếu nữ vóc ngọc mình 
vàng. Cảm công đức chàng hiệp sĩ, nàng vẽ bức hình Lục Vân Tiên luôn luôn mang theo mình. Vân 
Tiên ghé thăm gia đình Võ Công - người đã hứa gả con gái cho chàng. Vân Tiên gặp Hớn Minh, 
Vương Tử Trực (hai người bạn tốt) và Trịnh Hâm, Bùi Kiệm, hai kẻ xấu xa. Sắp vào trường thi, Vân 
Tiên nhận được tin nhà. Chàng vội trở về quê chịu tang mẹ . Quá đau khổ mà lâm bệnh, hai mắt bị mù, 
Vân Tiên bị bọn lang băm, phù thủy, thầy bói lừa gạt lấy hết tiền; Trịnh Hâm đẩy xuống sông hãm hại. 
Vân Tiên được con giao long và Ngư ông cứu thoát. Vân Tiên trở lại nhà Võ Công, bị hắt hủi và bị bỏ 
vào hang sâu cho chết. Vân Tiên được thần núi và ông Tiều cứu ra, gặp lại Hớn Minh, người bạn nghĩa 
hiệp. Vương Tử Trực đỗ thủ khoa, tìm đến nhà Võ Công hỏi thăm tin tức Vân Tiên. Võ Công ngỏ ý gả 
con gái cho Vương Tử Trực, nhưng đã bị chàng mắng nhiếc, y quá nhục mà chết.
 Kiều Nguyệt Nga nghe tin Vân Tiên gặp nạn đã qua đời, nàng vô cùng thương tiếc, nguyền sẽ 
thủ tiết. Tên thái sư trong triều hiến kế cho nhà vua bắt đem Kiều Nguyệt Nga cống cho giặc Ô Qua. 
Nàng đã ôm theo bức hình Lục Vân Tiên nhảy xuống sông tự tử. Phật Bà Quan Âm đã cứu sống Kiều 
Nguyệt Nga; sau đó nàng lại dạt vào vườn hoa nhà họ Bùi. Bùi Công muốn nhận Kiều Nguyệt Nga làm 
con nuôi, nhưng Bùi Kiệm lại nằng nặc đòi lấy nàng làm vợ. Kiều Nguyệt Nga bỏ trốn, nương nhờ lão 
bà ở giữa rừng sâu.
 Lục Vân Tiên nhờ thuốc tiên mà đôi mắt sáng lại. Chàng vội trở lại quê nhà: thăm cha, viếng 
mộ mẹ, thăm Kiều Công. Chàng lại đi thi, đậu Trạng nguyên; vua sai đi dẹp giặc Ô Qua. Trên đường 
chiến thắng trở về, Lục Vân Tiên bất ngờ gặp lại Kiều Nguyệt Nga, hai người mừng mừng tủi tủi.
 Lục Vân Tiên trở lại triều đình, tậu hết sự tình đầu đuôi. Tên thái sư và bọn gian ác bị trừng 
phạt, những người nhân nghĩa được đền đáp. Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga nên vợ nên chồng, 
sống cuộc đời hạnh phúc, vinh hiển.
d/Giá trị nội dung và nghệ thuật:
-Truyện truyền bá đạo lí làm người: đề cao tinh thần nghĩa hiệp, tình nghĩa con người
-Thề hiện quan niệm của Nguyễn Đình Chiểu về người anh hung
-Về nghệ thuật: truyên thơ bình dân để kể, nghe hơn là đọc xem, ngôn ngữ gần với lời ăn tiếng nói 
hằng ngày -Tác giả Nguyễn Quang Sáng(1932)quê An Giang. Là nhà văn viết về cuộc sống và con người Nam Bộ 
qua hai cuộc kháng chiến
-Truyện Chiếc Lược Ngà được viết năm 1966, trích tập truyện cùng tên.
b. Tóm tắt “Chiếc lược ngà”:
 Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến.Mãi đến khi con gái lên tám tuổi, ông mới có dịp về thăm nhà, 
thăm con. Bé Thu không nhận ra cha vì vết sẹo trên mặt làm ba em không giống với người cha trong 
bức ảnh mà em biết. Em đối xử với ba như người xa lạ. Đến khi Thu nhận ra cha,tình cha con thức dậy 
mãnh liệt trong em thì cũng là lúc ông Sáu phải lên đường trở về khu căn cứ. Ở khu căn cứ, người cha 
dồn hết tình cảm yêu quý, nhớ thương đứa con vào việc làm một chiếc lược bằng ngà voi để tặng con. 
Trong một trận càn, ông Sáu hi sinh. Trước lúc ra đi mãi mãi, ông đã kịp trao cây lược cho bác Ba, nhờ 
bạn chuyển cho con gái.
c.Giá trị nội dung và nghệ thuật:
-Về nội dung, truyện khắc họa thành công mối tình cha con giữa ông Sáu và bé Thu trong cảnh ngộ éo 
le của chiến tranh. Tình cha con gắn bó, sâu nặng, thiêng liêng, bất tử.
-Về nghệ thuật:
+Ngôi kể thứ nhất(bác Ba)là người trong cuộc vừa khách quan vừa chân thực.
+Miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế đậm nét cá tính
+Tình huống truyện éo le
+Ngôn ngữ trần thuật giàu tính Nam Bộ.
2.CÁC VĂN BẢN THƠ
2/1. Đồng chí– Chính Hữu
a/Tìm hiểu chung:
-Tác giả Chính Hữu (1926) quê huyện Can Lộc- Hà Tĩnh.Ông tham gia hai cuộc kháng chiến, Đề tài 
hầu như chỉ viết về người lính,cảm xúc dồn nén,ngôn ngữ và hình ảnh chọn lọc, hàm xúc.
-Bài thơ Đồng chí sáng tác năm 1948 trích tập thơ Đầu Súng Trăng Treo
b/Nội dung và nghệ thuật:
-Về nội dung, bài thơ ca ngợi mối tình đồng chí bình dị mà keo sơn gắn bó, cao cả thiêng liêng của 
những người lính cụ Hồ trong những ngày đầu kháng chiến.
-Về nghệ thuật:
+Chi tiết, hình ảnh,ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đúc, giàu sức biểu cảm.
+Thể thơ tự do với những câu thơ vừa cô đúc sáng tạo vưa trải dài ngân vang.
+Sử dụng phép đối ứng tạo hình ảnh đối xứng.
2/2/.Bài thơ về tiểu đội xe không kính- Phạm Tiến Duật
a/Tìm hiểu chung:
-Tác giả Phạm Tiến Duật (1941)quê Thanh Ba-Phú Thọ là một trong những nhà thơ trẻ tiêu biểu trên 
tuyến đường Trường Sơn trong những năm đánh Mĩ. Đề tài viết về hình tượng người lính và những cô 
gái thanh niên xung phong. Thơ ông có giọng điệu sôi nổi, trẻ trung,hồn nhiên, tinh nghịch mà sâu sắc 
-Bài thơ về tiểu đội xe không kính (1969)trích tập thơ Vầng Trăng-Quầng Lửa
b/Nội dung và nghệ thuật:
-Về nội dung, bài thơ ca ngợi tư thế hiên ngang, bất khuất, tinh thần dung càm kiên cường, bất chấp 
gian khổ hi sinh, lạc quan yêu đời, tình đồng đội keo sơn gắn bó và ý chí chiến đấu vì đồng bào miền 
Nam, thống nhất Tổ quốc của những người lính lái xe Trường sơn
-Vê nghệ thuật, khắc họa hình ảnh độc đáo tạo ấn tượng mạnh,khai thác chất liệu hiện thực sinh 
động,ngôn ngữ và giọng điệu giàu tính khẩu ngữ, tự nhiên khỏe khoắn.
2/3.Đoàn thuyền đánh cá-Huy Cận
a/Tìm hiểu chung:
-Tác giả Huy Cận (1919-2005)tỉnh Hà Tĩnh, nhà thơ nổi tiếng trong phong trào thơ mới với tập Lửa 
Thiêng. Ông là nhà thơ tiêu biểu hàng đầu của nền thơ ca Cách mạng Việt Nam.
-Bài thơ Đoàn Thuyền Đánh Cá ra đời sau chuyến đi thực tế lên vùng biển Quảng Ninh (1958) trích tập 
thơ Trời Mỗi Ngày Lại Sáng nhau do hieän töôïng chuyeån nghóa trong thô ca
Hieän töôïng Laø hieän töôïng ñoåi nghóa cuûa töø taïo ra nhöõng Hieåu hieän töôïng chuyeån nghóa trong nhöõng 
chuyûeân nghóa töø nhieàu nghóa ( nghóa goác – nghóa chuyeån) vaên caûnh nhaát ñònh
cuûa töø
Töø ñoàng aâm Laø nhöõng töø gioáng nhau veà aâm thanh nhöng Khi duøng töø ñoàng aâm phaûi chuù yù ñeán ngöõ 
 nghóa khaùc xa nhau, khoâng lieân quan gì vôùi caûnh ñeå traùnh gaây hieåu nhaàm. Thöôøng 
 nhau duøng trong thô traøo phuùng
Töø ñoàng nghóa Laø nhöõng töø coù nghóa gioáng hoaëc gaàn gioáng Duøng töø ñoàng nghóa vaø caùc laoïi töø ñoàng 
 nhau nghóa ñeå thay theá phaûi phuø hôïp vôùi ngöõ 
 caûnh vaø saéc thaùi bieåu caûm
Töø traùi nghóa Laø nhöõng töø coù nghóa traùi ngöôïc nhau Duøng trong theå ñoái , taïo hình töôïng töông 
 phaûn, gaây aán töôïng maïnh, laøm cho lôøi noùi 
 sinh ñoäng
Caáp ñoä khaùi Laø nghóa cuûa moät töø ngöõ coù theå roäng hôn ( Söû duïng nghóa töø ngöõ theo caáp ñoä khaùi 
quaùt cuûa nghóa khaùi quaùt hôn) hoaëc heïp hôn ( ít khaùi quaùt quaùt, traùnh vi phaïm caáp ñoä khaùi quaùt cuûa 
töø ngöõ hôn) nghóa cuûa töø ngöõ khaùc ( nghóa roäng, nghóa töø ngöõ
 nghia heïp...)
Tröôøng töø vöïng Laø taäp hôïp cuûa nhöõng töø coù ít nhaát moät neùt Chuù yù caùch chuyeån tröôøng töø vöïng ñeå taêng 
 chung veà nghóa theâm tính ngheä thuaät cuûa ngoân töø vaø khaû 
 naêng dieãn ñaït ( nhaân hoùa, aån duï, so 
 saùnh...)
Töø möôïn Laø nhöõng töø vay möôïn nhieàu töø tieáng nöôùc Möôïn töø ñuùng luùc, ñuùng choã ñeå taêng hieäu 
 ngoaøi ñeå bieåu thò söï vaät hieän töôïng , ñaëc quaû giao tieáp, bieåu ñaït
 ñieåm...maø tieáng Vieät chöa coù töø thaät thích 
 hôïp ñeå dieãn ñaït
Töø Haùn Vieät Laø nhöõng töø goác Haùn ñöôïc phieân aâm theo Bieát söû duïng töø ngöõ Haùn Vieät trong nhöõng 
 caùch cuûa ngöôøi Vieät ngöõ caûnh cuï theå ( trang troïng, toân 
 nghieâm...)
Thuaät ngöõ Laø töø ngöõ bieåu thò khaùi nieäm khoa hoïc , Duøng thuaät ngöõ chính xaùc , 1 nghóa
 coâng ngheä thöôøng ñöôïc duøng trong caùc vaên 
 baûn khoa hoïc, coâng ngheä
Bieät ngöõ xaõ hoäi Laø töø ngöõ ñöôïc duøng trong moät taàng lôùp xaõ Khoâng neân laïm duïng töø ngöõ ñòa phöông vaø 
 hoäi nhaát ñònh bieät ngöõ xaõ hoäi trong giao tieáp vaø trong 
 laøm vaên
Töø töôïng hình Laø töø gôïi taû daùng veû, hình aûnh , traïng thaùi Duøng nhieàu trong vaên mieâu taû vaø töï söï
 cuûa söï vaät
Töø töôïng thanh Laø töø moâ phoûng aâm thanh cuûa töï nhieân, con Duøng nhieàu trong vaên mieâu taû vaø töï söï
 ngöôøi
So saùnh Laø ñoái chieáu söï vaät , söï vieäc naøy vôùi söï vaät, Taêng söùc gôïi hình gôïi caûm trong ca dao , 
 söï vieäc khaùc coù neùt töông ñoàng ñeå laøm taêng thô, mieâu taû, nghò luaän..
 söùc gôïi hình gôïi caûm cho söï dieãn ñaït
Aån duï Laø goïi teân söï vaät hieän töôïng naøy baèng teân Choïn neùt töông ñoàng ñeå taïo aån duï taêng 
 söï vaät hieän töôïng khaùc coù neùt töông ñoàng hieäu quaû bieåu ñaït trong vaên mieâu taû , 
 vôùi noù nhaèm taêng söùc gôïi hình gôïi caûm cho thuyeát minh, nghò luaän, saùng taùc thô ca ..
 söï dieãn ñaït
Nhaân hoùa Laø goïi haëc taû con vaät, caây coái....baèng nhöõng Duøng nhieàu trong thô ca, vaên mieâu taû, 
 töø ngöõ voán ñöôïc duøng ñeå goïi hoaëc taû con thuyeát minh
 ngöôøi , laøm cho theá giôùi loaøi vaät trôû neân gaàn 
 guõi